Kieuwwormen bij discusvissen

Kieuwwormen zijn misschien wel de meest besproken of behandelde parasieten bij discusvissen. Het vervelende is dat zonder een goede diagnose en een behandelplan de behandeling zelden effectief is!   

Hoe je het ook bekijkt, bacteriën en parasieten horen bij het leven. Het wordt pas lastig als de ongewenste bacteriën of parasieten de overhand krijgen. Bij wildvang discusvissen komen we geheid wel een paar kieuwwormen tegen en zelfs de zogenaamde ‘parasiet vrije’ nakweek discusvissen zijn niet echt parasiet vrij. Gezonde discusvissen kunnen prima leven met een paar ongewenste gastheren en hun immuunsysteem kan met gemak de problemen aan. De problemen beginnen pas echt als de discusvissen onder slechtere leefomstandigheden moeten leven. Omdat wij de natuurlijke omgeving van het Amazonegebied niet kunnen nabootsen hebben de wildvang discusvissen in onze aquaria het een stuk moeilijker dan in de natuur.

 Wildvang discusvissen
Deze wildvang discusvissen moeten nog wennen aan de nieuwe omgeving.

Als je denkt dat nakweek discusvissen minder gevoelig zijn voor kieuwwormen dan heb je het mooi mis. De nakweek discusvissen leven over het algemeen onder betere omstandigheden en zijn gewend aan de moderne waterwaarden uit de kraan. Natuurlijk moeten de waterwaarden en leefomstandigheden binnen de normen blijven opdat de vissen zonder stress kunnen leven. Vissen die lang stress ondervinden hebben over het algemeen ook een verslechterd immuunsysteem waarbij de kans op een parasietenplaag aanzienlijk groter is dan bij vissen die een zorgeloos bestaan leven.

Kieuwwormen

Als wij naar de (discus)vissen in de praktijk kijken, dan komen wij meestal twee families kieuwwormen tegen en dat is de familie Gyrodactylus en de familie Dactylogyrus. Dit zijn overwegend de huidparasieten die ook op de kieuwen van de vissen zitten.

Opmerkingen
Er zijn nog wat minder belangrijke ondersoorten maar die lijken erg op elkaar en de behandeling is daarom ook hetzelfde. Kieuwwormen van het geslacht Cichlidogyrus en met name de soort Cichlidogyrus tilapiae is een soort die oorspronkelijk uit het Midden-Oosten komt. Het is daarom erg belangrijk om de herkomst van je vissen te weten.

Hoe te herkennen?

  1. De discusvissen ademen buitengewoon snel en maken vaak spugende bewegingen alsof ze proberen iets uit te spugen.
    Volwassen discusvissen ademen ongeveer 60 keer per minuut maar jonge discusvissen ademen sneller. Vooral na het eten en als de stofwisseling op gang komt kan je een versnelde ademhaling waarnemen wat   overigens volkomen normaal is bij gezonde discusvissen.
  2. Soms ademt de discusvis maar met één kieuw en word de andere kieuw dichtgelaten of laat die volledig open staan.
    Een openstaand kieuwdeksel of een onvolledig kieuwdeksel kan ook een aangeboren defect zijn. Gelukkig komt dit zelden voor.
  3. De discusvissen ademen buitengewoon snel aan het wateroppervlak.
    Dit kan ook het gevolg zijn van slechte waterwaarden. Ververs zo veel mogelijk het aquariumwater en belucht het water met een bruissteentje
  4. De discusvissen gaan met hun lichaam of kieuwen langs objecten schuren
    Op deze wijze proberen zij de parasieten te verwijderen.
  5. De discusvissen zijn schuw, donker van kleur en verschuilen zich in een hoek of achter een stuk hout of plant.
    De discusvissen voelen zich niet lekker en prefereren rust en hebben over het algemeen geen eetlust.
  6. De discusvissen schieten soms door het aquarium alsof ze geschrokken zijn.
    De discusvis die schrikt of door een aquarium schiet veroorzaakt vaak een kettingreactie bij de overige vissen. Het is vaak niet mogelijk om de veroorzaker te achterhalen. Een nachtlampje (maanverlichting) boven het aquarium maakt het oriënteren voor de vissen makkelijker.
  7. Microscopisch onderzoek van de discusvissen behoort tot een van de beste diagnose methodes.
    Door een uitstrijkje te maken van de kieuwen (kieuwdeksel of huid) kan je achterhalen welke parasiet de boosdoener is van de problemen.

Een bacteriële kieuwontsteking of gasblaasjesziekte
geven grotendeels dezelfde symptomen!

Voor eenvoudig microscopisch onderzoek heb geen professionele microscoop nodig! Met bijv. de eenvoudige Bresser Junior microscoop set Biotar 300x-1200x leert men op spelende wijze de optiek van de microscoop verkennen! Succes gegarandeerd, alles wat nodig is voor een microscoop is reeds opgenomen in dit compleet pakket.

Gyrodactylus

De Gyrodactylus is blind, levendbarend en biseksueel. Zij bezitten zowel vrouwelijke als mannelijke geslachtsorganen. Het probleem is dat één embryo in een volgende generatie een nieuwe embryo kan bevatten en die kan ook weer een volgend embryo bevatten. In totaal kunnen zich vier generaties in één worm huisvesten. Om de 5 à 10 dagen wordt een nieuw jong geproduceerd (deze cyclus is temperatuur afhankelijk).

Microscoop opname van de Gyrodactylus

Herkenning onder een microscoop
Huidafstrijkje van vlak achter de kieuwen of afname van een klein stukje kieuwweefsel. Onder de microscoop (vergroting 50-100x). Wormvormig dier van 0,3 tot 0,5 mm groot. Twee grote haken (zichtbaar bij een vergroting 50x) en een krans van kleinere haakjes (zichtbaar bij een vergroting 100-200x) waarmee het dier zich vastzet en schade aanricht. De kopkant is in tweeën gedeeld. Vaak is een embryo zichtbaar in de worm die makkelijk is te herkennen aan de haken. Deze worm heeft geen oogpunten!


Dactylogyrus

De Dactylogyrus heeft vier oogpunten, is eierleggend* en tweeslachtig.  De Dactylogyrus is voornamelijk een kieuwparasiet die ook wel eens op de huid kan voorkomen. De Dactylogyrus crassus legt geen eieren en komt vooral voor bij goudvissen en bij de inheemse kroeskarpers.

Microscoop opname van de Dactylogyrus

Bij een watertemperatuur van 26-30 °C komen deze eieren na drie dagen uit. De larven zijn voorzien van trilharen waardoor zij naar een gastheer kunnen zwemmen. Zij kunnen slechts 5 tot 10 uur overleven zonder een gastheer, maar deze tijd is afhankelijk van de ondersoort. De uitgekomen jongen zijn na 8 dagen geslachtsrijp. Het gevolg is dat na 11 dagen de volgende generatie een nieuwe cyclus kan beginnen.

Herkenning onder een microscoop   
Huidafstrijkje van vlak achter de kieuwen, kieuwspoeling of afname van een klein stukje kieuwweefsel. Onder de microscoop (vergroting 50-200x). Wormvormig dier van 0,1 tot 0,3 mm groot. Twee grote haken (zichtbaar bij een vergroting 50x) en een krans van kleinere haakjes (zichtbaar bij een vergroting 100-200x) waarmee het dier zich vastzet en de voornaamste schade aanricht. De kopkant is in vieren gedeeld. Vier oogpunten.

Gyrodactylus-en-Dactylogyrus-versie-d

Ademhaling bij vissen met inwendige kieuwen

De ademhaling bij (been)vissen* met inwendige kieuwen gaat als volgt:

  1. De mond gaat open en de kieuwdeksels sluiten de kieuwholten af.
  2. De mondholte expandeert met als gevolg dat het zuurstofrijke water door de mond naar de mondholte wordt gezogen. Daarna wordt de mond gesloten.
  3. Door het imploderen van de mondholte wordt het zuurstofrijke water uit de mondholte langs de kieuwen gestuwd. Daardoor ontstaat een waterstroom langs de kieuwen. De gasuitwisseling tussen het water en de bloedcapillairen van de kieuwlamellen gaat volgens het principe van tegenstroomuitwisseling.
  4. Het zuurstofarme water dat zich in de kieuwholte bevindt wordt door de waterstroom langs en de openstaande kieuwdeksels naar buiten gestuwd.
  5. Na het uitademen van het zuurstofarme water wordt punt 1 t/m 4 herhaald.
    • Beenvissen (Teleostei) vormen de omvangrijkste infraklasse van vissen met meer dan 95% van alle huidige nog levende vissoorten. Ze worden zo genoemd omdat hun skelet been bevat in tegenstelling tot de kraakbeenvissen die uitsluitend uit kraakbeen bestaan.
    • Als gewoonlijk zijn er variaties op het thema. In plaats van de mond of kieuwdeksels volledig te sluiten of te openen kunnen vissen de stroomrichting van het water door de mond regelen. Zo kunnen zij ook voedsel aanzuigen of ongewenst voedsel of voorwerpen uitspugen.
    • Er zijn ook vissen die met geopende bek zwemmen waardoor een constante waterstroom langs de kieuwen stroomt (ramventilatie).
De-ademhaling-bij-beenvissen-versie-d

De kieuwen bestaan uit een kieuwboog met daarop kieuwplaatjes. Op de kieuwplaatjes liggen kieuwlamellen met daarin kleine bloedvaatjes. Bij de kieuwlamellen vindt gaswisseling plaats tussen het water en de bloedcapillairen van de kieuwlamellen en dat gaat volgens het principe van tegenstroomuitwisseling.

Zuurstofopname-van-de-kieuwen-versie-d

Volwassen discusvissen ademen ongeveer 60 keer per minuut maar jonge discusvissen ademen sneller. Vooral na het eten en als de stofwisseling op gang komt kan je een versnelde ademhaling waarnemen wat overigens volkomen normaal is bij gezonde discusvissen.

Levenscyclus parasieten

Intermezzo
Voordat je de levenscyclus van parasieten kan achterhalen moet je eerst weten met welke parasieten je te maken hebt. Gelukkig kan je voor een gedegen diagnose gebruik maken van de kennis van de gespecialiseerde aquariumspeciaalzaken en de dierenartsen. Nu is microscopisch onderzoek niet moeilijk, maar enige oefening is wel gewenst. Voor veel mensen is een microscoop aanschaffen en zelfdokteren net een stap te ver.  Zieke vissen naar een aquariumspeciaalzaak of een dierenarts brengen voor microscopisch onderzoek is vrij omslachtig en het is een zware belasting voor de zieke vissen. Een diagnose stellen zonder microscopisch onderzoek is mogelijk maar men zal snel terugvallen op een breedspectrum van medicatie om de slagingskans te vergroten.

Het is erg belangrijk dat je de levenscyclus kent van de parasieten die je wilt bestrijden.  Het bestrijden van parasieten is vaak gebaseerd op het doorbreken van de voortplantingscyclus. In tegenstelling tot de huidwormen die levendbarend zijn, leggen de kieuwworm over het algemeen eitjes. Deze eitjes zijn soms ongevoelig voor de medicatie waarmee wij de wormen willen bestrijden. Dit betekent in de praktijk dat je kieuwwormen twee keer moet bestrijden en de huidwormen maar één keer.

Bij kieuwwormen moet je eerst de ouders bestrijden en daarna de jongen. Heb je de tweede kuur te vroeg gestart dan zullen de eitjes de medicatiekuur overleven met als gevolg dat er een nieuwe populatie kieuwwormen op komst is. Start je de tweede kuur te laat, dan hebben de jongen al voor nageslacht gezorgd en dan behandel je alleen de ouders maar niet hun eitjes.

De tijd tussen de twee behandelingen (de behandelfrequentie) is dus zeer belangrijk voor het bestrijden van kieuwwormen. Het vervelende is dat de behandelfrequentie sterk afhankelijk is van de watertemperatuur. De watertemperatuur is namelijk bepalend voor de snelheid van de voortplantingscyclus.

Watertemperatuur (°C) Start tweede behandeling na het begin van de eerste behandeling
278 dagen
28-297 dagen
305 à 6 dagen

Middelen ter bestrijding van kieuw- en huidwormen

Er zijn verschillende mogelijkheden ter behandeling van kieuw- en huidwormen. Met medicatie die verkrijgbaar is bij de detailhandel en met medicatie die alleen verkrijgbaar is via de dierenarts. Als laatste heb je ook medicatie die alleen verkrijgbaar is voor de professionele gebruiker waarbij je moet denken aan detailhandel, kwekers en importeurs.

Wanneer wij naar de praktijk kijken dan is de consumenten medicatie voor aquariumvissen de veiligste methode. Zowel de medicatie alsook de handleiding zijn er op gericht dat je de medicatie veilig kunt gebruiken. Als aquariumbezitter moet je niet alleen rekening houden met de zieke vissen maar ook met de overige bewoners en planten in het aquarium. Want het is niet de bedoeling dat medicatie de tere vissen, slaken, garnalen, kreeftjes en soms de planten om zeep helpen. Om er voor te zorgen dat de medicatie effectief kan werken moet je de nodige voorzorgsmaatregelen treffen en zoals gewoonlijk moet je de originele gebruiksaanwijzing niet alleen lezen maar ook opvolgen!

Let op!
Op deze website staan een aantal handleidingen van medicamenten die je kunt gebruiken als vergelijksmateriaal. Welke medicatie u het beste kunt gebruiken hangt af de betrouwbaarheid van de diagnose, producteigenschappen en de beschikbaarheid. Als laatste mag u de effectieve kostprijs van de behandeling niet vergeten. Medicatie vergelijken alleen op prijs kan een slechte keuze zijn. Het maximaal te behandelen watervolume van het aquarium heeft een grote invloed op de behandelprijs. Is er bij de behandeling rekening gehouden met eventuele herhalingskuren voor het te bestrijden nageslacht? Het zijn allemaal factoren die meespelen bij de persoonlijke voorkeur.

Lees meer over: Algemene voorzorgmaatregelen medicatie toedienen bij aquariumvissen.

Medicatie voor andere doeleinden

Nu heb je ook ontwormmedicatie die specifiek voor vijvervissen (koi), honden, katten, vogels, pluimvee en vee zijn ontwikkeld. Deze producten worden soms gebruikt voor het behandelen van aquariumvissen. Het vervelende is dat de werkzame stoffen van de medicatie niet altijd hetzelfde zijn als bij de aquariumproducten. Bovendien kan ook de dosering heel anders zijn dan bij aquariumvissen en dan heb ik het niet eens over de verdraagbaarheid van de medicatie. Als consument heb je ook niets aan de bijgeleverde handleiding omdat die niet voor onze toepassing is geschreven.

Wanneer ik op het internet ga zoeken op behandelmethoden of medicatie tegen huid- en kieuwwormen bij aquariumvissen dan kom ik een waslijst van producten tegen die voor andere doelgroepen zijn ontwikkeld. Het vervelende is dat er ook geen betrouwbare handleiding voor aquariumvissen bij wordt geleverd. De behandelmethoden en doseringen verschillen per website teveel om een betrouwbaar advies te kunnen geven voor aquariumvissen. Daar komt nog bij dat een groot aantal producten alleen verkrijgbaar zijn voor de professionele gebruikers en dierenartsen.

Medicamenten die huid- en kieuwwormen bestrijden

NaamMerkParasietenMax. volume aquariumDosering
DactycidColomboDactylogyrus,
Gyrodactylus
500 literDe kuur na 10 dagen herhalen.
Dactycid proColomboDactylogyrus,
Gyrodactylus
500 literDe kuur na 10 dagen herhalen.
Gyrodol Plus 250JBLDactylogyrus,
Gyrodactylus
500 literBij eierleggende kieuwwormen: in een warmwateraquarium (temperatuur > 23°C) de behandeling na 7 dagen herhalen.

 

In een koudwater aquarium (temperatuur < 23 °C) de behandeling na 10 dagen herhalen.

 

OmnipurSeraDactylogyrus,
Gyrodactylus
1000 literIndien nodig de kuur na 7 dagen herhalen.
TremazolSeraKieuwwormen, huidwormen, lintwormen en transversotrema500 literDe kuur na 7 dagen herhalen.
Medica LifeguardTetraDactylogyrus,
Gyrodactylus
300 literDeze dosering gedurende 5 achtereenvolgende dagen met een interval van 24 uur herhalen.
BILOCIL sensitiveManausDactylogyrus,
Gyrodactylus
2000 literBij kieuwwormen:

 

1e dag 1ml per 20 liter aquariumwater

3e dag 1ml per 20 liter aquariumwater

5e dag 1ml per 20 liter aquariumwater

BILOCILManausDactylogyrus,
Gyrodactylus
2000 literBij kieuwwormen;

 

1e dag 1ml per 20 liter aquariumwater

3e dag 1ml per 20 liter aquariumwater

5e dag 1ml per 20 liter aquariumwater

FMCDiversenDactylogyrus,
Gyrodactylus
Volgens handleiding fabrikant.
Colombo – Cerpofor Femsee
In deze tabel zijn alleen de consumentenproducten vermeld die huid- en kieuwwormen bestrijden bij aquariumvissen en gemakkelijk verkrijgbaar zijn in Nederland. Deze lijst pretendeert niet compleet te zijn!
Tags:
Heeft u vragen of opmerkingen?

Heeft u vragen of opmerkingen? Laat dan een bericht achter in het Reactieveld. Wij proberen uw bericht zo snel mogelijk (binnen 24 uur) te beantwoorden.

Doe mee met de conversatie

    1. Het is volgens de gebruiksaanwijzing niet noodzakelijk dat u de CO2-bemesting uitschakelt tijdens de behandeling.

      Over het algemeen worden de volgende voorbereidingen aanbevolen als u medicatie gebruikt:
      – Ververs voor de behandeling minimaal 50% van het aquariumwater en reinig ook het filtersysteem.
      – Niet filteren over actieve kool, zeoliet, turf of kunsthars.
      – UV-lampen, CO2-bemesting en ozonapparaten tot 48 uur na de laatste toediening uitgeschakeld houden.
      – Zorg tijdens de behandeling voor een goede beluchting (b.v. met een bruissteentje)!

  1. Hallo ik heb vandaag cerprofor dactycid toe gevoegd aan mijn aquarium volgens de bij sluiter moet ik na 14 dagen herhalen! Maar als ik uw informatie goed begrijp is het verstandiger het na 6 dagen tedoen mijn aquariumwater is 30 Gr klopt dit of moet ik de bij sluiter volgen! Met vriendelijke groet, janet nobel

    1. Bedankt voor uw hulp mijn vissen zijn erg op geknapt na de kuur Ik voeg nu ook werkelijks mineraal zout toe. Hier van zijn de discussen erg opgeknapt. Nogmaals bedankt voor alle info en adviezen. Janet nobel een beginnend discus liefhebber

  2. Beste,

    Ik heb vorige week een drietal Discus overgenomen waarvan er één kieuwwormen had. Ik heb de vis apart gezet en behandeld met Tremazol. Nu ben ik 6 dagen verder maar kan geen zichtbare verbetering zien.
    Wanneer zou je verbetering moeten zien na de eerste behandeling met Tremazol?
    De vraag is of het dan wel zinvol is een tweede kuur te geven of te kijken naar een ander middel. Omnipur?

    1. Als eerste is een microscopisch onderzoek gewenst voor een eenduidige diagnose te verkrijgen. Weet je niet zeker welke boosdoener de problemen veroorzaken dan is de kans op een geslaagde behandeling klein. De Gyrodactylus en Dactylogyrus hebben verschillende levenscyclussen waardoor een aangepaste behandelmethoden gewenst is!

      Lees het artikel: Kieuwwormen bij discusvissen

      Sera – Tremazol, Bij aantasting door kieuwwormen, moet er na 7 dagen een tweede keer worden behandeld.

      Sera – Omnipur, bestrijd de veel voorkomende visziekten: Bacteriële infecties, vinrot, schimmels (Saprolegnia, Achlya), huidvertroebeling (Costia, Chilodonella), Trichodina, Oodinium, kieuw en huidworm (Dactylogyrus of Gyrodactylus) en andere verwondingen.

      Ik ben geen voorstander om verschillende type medicatie te gebruiken als je niet zeker bent wat de oorzaak is!

  3. Beste,

    Sinds enkele weken heb ik 10 discusvissen in mijn aquarium. Bak is 1000l en de waterwaarden zijn allemaal prima. Het valt mij op dat de laatste dagen er een 3-4 vissen bijzitten die wat schrikkerig en donker van kleur zijn. Wat ook opvalt is dat ze zich wat meer afzonderen van de groep en dat ze zich langs stelen van de planten ‘schuren’. Ze ademen echter normaal en maken ook geen spugende bewegingen. Moet ik denken aan kieuwwormen?
    Ik heb zelf geen microscoop om het verder te onderzoeken. Wat raadt u aan? En kan het kwaad om voor de zekerheid een kuur te starten tegen kieuwwormen? Alvast bedankt voor uw reactie! Grt Jan

    1. Medicatie toedienen zonder een gedegen diagnose (microscopische onderzoek) is in de meeste gevallen Russisch roulette. Over het algemeen wordt er meer schade aangericht dan de kwaal als men onjuiste medicatie gebruikt. Het immuunsysteem van de vissen wordt onnodig overbelast zowel bij de gezonde als zieke vissen.

      Natuurlijk kan je alleen naar de uitwendige symptomen kijken maar bij kieuwwormen wil je graag weten welke worm de boosdoener is. Heb je geen microscoop dan kan je de vis laten testen bij de betere aquariumspeciaalzaken.
      Als het om jonge discusvissen gaat dan kan je wormenkuur met b.v. MANAUS-AQUARIUM – BILOCIL overwegen.

  4. Beste, bij Bilocil Sensitive geeft de fabrikant niet specifiek aan dat de behandeling herhaald moet worden, bij andere merken kom ik dat wel tegen. Maar ik lees op jouw (mooie en goede) site dat een behandeling tegen kieuwwormen altijd herhaald dient te worden, Heb jij een sluitend antwoord voor ons?

    Alvast bedankt voor de moeite,

    1. Als je medicatie moet toedienen moet altijd de aanwijzingen van de gebruiksaanwijzing naleven!
      De medicamenten worden over het algemeen voor zoetwater gezelschapsaquaria ontwikkeld, waarbij de watertemperatuur tussen 21 á 25°C kan variëren. Bij levendbarende vissen wordt meestal 21 á 23°C aanbevolen en bij discusvissen 28 á 31°C.

      Bij de meeste medicatie tegen wormen (Dactylogyrus, Gyrodactylus) moet je na een X aantal dagen de kuur herhalen. Alleen bij JBL wordt rekening gehouden met de watertemperatuur.
      Bij Manaus-Aquarium – Bilocil sensitive is een geen herhaal kuur omschreven.

      Ik heb altijd een herhaald kuur toegepast aangezien ik ook de nakomelingen uit de eitjes wilde elimineren.

  5. Dank je wel voor het antwoord Ernö, dan ga ik dat ook zeker doen. Ik ging twijfelen omdat het in de gebruiksaanwijzing niet specifiek wordt aangegeven.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.