Aquarium nachtverlichting
De zon komt een keer per dag op en gaat een keer per dag onder. Na zonsondergang moet de natuur het doen met het beschikbare maanlicht. Deze cyclus is al eeuwen oud, maar de gevolgen zijn per regio verschillend.
In de natuur hebben wij te maken met het zonlicht en in de avonduren met het weerkaatste zonlicht via de maan. Het vervelende is dat de aarde niet loodrecht om zijn as draait, met het gevolg dat wij vier seizoenen kennen. Voor ons ecosysteem betekent dit, dat de natuur er rekening mee moet houden. Voor ons aquarium geldt eigenlijk hetzelfde, maar in de praktijk zullen weinig mensen rekening houden met de seizoenen. Jammer, want door een paar kleine aanpassingen, zoals de watertemperatuur en lichtintensiteit, kan het natuurlijk gedrag van onze aquariumbewoners en plantengroei er positief door worden beïnvloed.
Intermezzo
De aarde draait in precies 365,25636 zonnedagen om de zon en heeft een as verdraaiing van 23,5 graden ten opzichte van de loodlijn van de aarde. Als wij naar de lichtintensiteit van de zon kijken hebben wij met twee belangrijke fluctuaties te maken:
- seizoensgebonden fluctuaties (winter, voorjaar, zomer en herfst)
- dagelijkse fluctuaties (zonnige, bewolkte- en regenachtige dagen)
De aarde draait in precies 365,25636 zonnedagen om de zon en heeft een as verdraaiing 23,5 graden ten opzichte van de loodlijn van de aarde. Het zal duidelijk zijn dat de seizoensgebonden fluctuaties een langzaam proces zijn en door de stand van de aarde de fluctuaties rond de evenaar het minst zijn. Als wij naar de dagelijkse fluctuaties kijken dan heeft het weer de grootste invloed op de lichtintensiteit. In de onderstaande grafieken kan je de verschillende lichtintensiteiten van drie typische Nederlandse dagen aflezen.
lichtintensiteit-verschillen-per-seizoen-versie-cRond de evenaar is de lichtintensiteit veel groter en de lichtintensiteit verschillen per seizoen veel kleiner!
Lichtbewolkte dag 
Regeanachtige dag 
Zonnige dag
Lichtintensiteit maanlicht
Zoals ik al aangaf geeft de maan zelf geen licht af, maar wij zien wel het weerkaatste zonlicht op de maan. De maan draait ongeveer in 29,5 dagen om de aarde, wat weer tot het gevolg heeft dat wij verschillende maanstanden kennen.
maanstanden-versie-cDe maan vertoont schijngestalten omdat gewoonlijk slechts een gedeelte zichtbare maanoppervlak, gezien vanaf de aarde, door de zon wordt verlicht.
Het zal duidelijk zijn dat de dagelijkse lichtintensiteit van het maanlicht een grote invloed heeft op het nachtleven. Zowel dieren als planten houden rekening met deze fluctuaties. Zo heb je planten die alleen bij volle maan bloeien en als je goed kijkt zie je sommige waterplanten zich na zonsondergang sluiten (zelfs Cabomba). Zo kunnen vissen er voor kiezen om alleen bij volle maan te paren. Maar ook de roofvissen hebben hun favoriete momenten. Bij nieuwe maan kunnen ze de slachtoffers makkelijker besluipen en bij volle maan kunnen de slachtoffers de roofvissen eerder zien. En zoals gewoonlijk ‘heb ieder nadeel zijn voordeel’ (Johan Cruijffiaanse uitspraak).
Het nut van dimbare verlichting
Uit het intermezzo zou je kunnen concluderen dat natuurlijk licht op elk moment van de dag een andere intensiteit heeft. Zelfs ‘s nachts is er voldoende licht om zich te kunnen oriënteren. Nachtverlichting boven een aquarium is zeker aan te raden en het bevordert het natuurlijk gedrag van het ecosysteem in ons aquarium. De overgang van dag en nacht gaat geleidelijk, waardoor de vissen kunnen overschakelen naar de nieuwe omstandigheden. In mijn aquarium kan je duidelijk waarnemen dat de discusvissen, altum orinoco’s en kleine scholenvisjes een veilig plekje opzoeken voor het nachtleven. Hoewel ze geen vijanden hebben, prefereren ze toch een rustig plekje tussen de planten en het wortelhout. Daarentegen zie je de bodembewoners en l-nummers geleidelijk uit hun schuillocaties komen waardoor er een geheel nieuwe situatie ontstaat. De grote vissen zijn aan het slapen en de bodembewoners beginnen aan hun nachtleven. Wat opvalt is dat alle vissen minder gestrest zijn bij een geleidelijke overgang van de lichtomstandigheden. Bovendien zijn de vissen minder schrikkerig met de nachtverlichting aan.
Uit de intermezzo zou je kunnen concluderen dat natuurlijk licht, op elk moment van de dag een andere intensiteit heeft. Zelfs nachts is er voldoende licht om te kunnen oriënteren. Nachtverlichting boven een aquarium is zeker aan te raden en het bevorderd het natuurlijk gedrag van het ecosysteem in onze aquarium.
Kweken met discusvissen
Als laatste wil ik het over het kweken van discusvissen hebben. Wanneer de nachtverlichting synchroon loopt met de maanstanden, dan zijn de momenten dat de vissen hun eitjes willen leggen beter voorspelbaar. De meeste vissen leggen de eitjes in de vooravond en het liefst met volle maan. Eigenlijk is dat logisch omdat de discusvissen hun legsel of jonge beter kunnen waarnemen als er meer licht is. Na het leggen van het legsel plaats ik een extra nachtlampje boven het legsel. Zo kunnen de ouders het legsel beter in de gaten houden. Deze tijdelijke extra nachtverlichting vergroot de kans dat de jongen door de eerste periode komen. Op het moment dat de visjes twee weken oud zijn ga ik over op het normale nachtverlichting.
Nachtverlichting en aquariumplanten
Er doen verhalen de ronde dat nachtverlichting slecht zou zijn voor de waterplanten omdat ze ook een donkere periode moeten hebben vanwege het assimileren en dissimileren. Maar dat zouden wij ook kunnen zegen van de normale dagverlichting. Planten hebben ook langere rustperioden nodig. Als je de levenscyclus verstoort, dan worden de overlevingskansen van de plant steeds kleiner. Wat erg belangrijk is, is dat de planten de juiste hoeveelheid licht en voedingstoffen krijgen. Als deze basis voorwaarden uit balans zijn, dan groeien de planten slecht. De enige die er van profiteren zijn de algen. En zoals gewoonlijk hebben gezonde waterplanten, zolang de verlichting ’s nachts maar minimaal is, geen noemenswaardige last van algengroei.
De praktijk
TL-verlichting als nachtverlichting
Wat betreft de lichtintensiteit wordt het al een stuk moeilijker wanneer je TL- verlichting gebruikt. Bij de meeste fabrieksaquaria heb je de keuze van de aquariumverlichting om die aan- of te uitzetten. Is je aquarium van vier TL-buizen voorzien, dan kan je in het gunstigste geval dit per paar aan- of uitschakelen. Nu is het mogelijk om TL-buizen te dimmen, maar het komt er op neer dat je je huidige voorschakelapparaat (VSA) moet vervangen voor dure dimbare elektronische voorschakelapparaten (EVSA). Bovendien moeten de dimbare elektronische voorschakelapparaten ook nog aangestuurd worden met een regelsysteem dat geschikt is voor dimbare elektronische voorschakelapparaten.
Ledverlichting als nachtverlichting
Gelukkig heeft de ledverlichting zijn intrede gedaan in de aquaristiek. De moderne ledverlichting en aansturingen hebben eigenlijk geen beperkingen meer. Lichtintensiteit, kleurenspectrum en de lichtduur zijn allemaal te regelen. Het is zelfs mogelijk om onweersflitsen en regenachtige dagen te programmeren. Op zich zijn dit mooie opties maar wij moeten de natuur zo natuurlijk mogelijk nabootsen. Dat betekent dat de verlichting maar één keer per dag langzaam aan of uit gaat.
Kleur nachtverlichting
Wat betreft de kleur van de nachtverlichting zou je dezelfde kleur moeten nemen als je dagverlichting. Maar de meeste nachtverlichtingen die je kunt kopen geven een blauwe of rode gloed af. Welke kleur je ook kiest, het maakt eigenlijk niet veel uit. De persoonlijke voorkeur is in dit geval veel belangrijker.
Als ik naar mijn aquarium kijk dan heeft de Profilux special nachtverlichting lampen. Deze lampen zijn voorzien van rode, blauwe en witte leds.
De rode leds: worden gebruikt om het avondrood te simuleren. Op het moment dat mijn hoofdverlichting begint de dimmen voor het avondlicht komen de rode leds langzaam op. Je krijgt dan warmere kleuren in je aquarium die het avondrood simuleren.
Avondrood: is de rode kleur van het hemelgewelf dat vaak in het westen te zien is als de zon bijna ondergaat of net is ondergegaan. De kleuren bij schemering houden verband met de lange weg die het zonlicht van de laagstaande avondzon door de aardatmosfeer aflegt.
De blauwe leds: worden gebruikt om het maanlicht te simuleren. De intensiteit is weer afhankelijk van de maanstanden.
De witte leds: worden gebruikt voor het simuleren van de lichtflitsen tijdens de onweersbuien.
In de grafiek hiernaast kan je het verlichtingsscenario van mijn Profilux aquarium computer aflezen. Voor de duidelijkheid heb ik ook de maximale en minimale intensiteiten van de maanverlichting weergegeven. De hoofdverlichting is zo ingesteld dat hij ook rekening houdt met de seizoenen. In de winterperiode is de intensiteit 20% lager ingesteld.
grafiek-verlichting-scenario-aquarium-versie-cEen Profilux kan maximaal 32 kanalen verlichting aansturen. Ik gebruik er maar vier. De mogelijkheden zijn zo overweldigend dat je er bijna op kunt afstuderen.
Welke hardware opties zijn er mogelijk.
Als je naar de praktijk kijkt zijn er verschillende mogelijkheden om nachtverlichting te creëren. Voor aquariumbezitters met TL-verlichting is het aanschaffen van een externe nachtverlichting nog steeds de beste optie. Het dimmen van de TL-verlichting is mogelijk, maar als nachtverlichting is dit economisch niet de beste optie. Stel dat je een 438 mm 24 Watt T5 buis voor 75% wil dimmen, dan dit zou theoretisch 6 watt aan energie kosten. Maar omdat het rendement van gedimde TL-buizen en voorschakelapparaat niet optimaal zijn, mag je in de praktijk een stroomverbruik van 50% verwachten. Als je deze 12 watt vergelijkt met het stroomverbruik met de enkele watts van led nachtverlichting, dan is de keuze zo gemaakt.
Als wij naar de led nachtverlichtingen kijken dan heb je twee mogelijkheden. Nachtverlichting met een vaste kleur (rood, groen, blauw, wit of warm wit) of RGB nachtverlichtingen die elke gewenste kleur kunnen genereren. Wanneer wij naar de vaste kleurversies kijken, dan zijn dit de goedkoopste. In de volgende afbeeldingen zie je een aantal variaties op het thema. De meeste nachtverlichtingen hebben standaard lengtematen.
Waterdichte Led-strips
Als wij naar led strips kijken dan kan je de lengte van de strip zelf bepalen van 5 cm t/m 20 meter. De enige beperking is dat de segmenten een veelvoud van 5 of 6 cm moeten zijn. Het aantal ledjes per meter varieert van 30, 60, 120 t/m 240 per meter. Wat voor ons als aquarianen erg belangrijk is, is dat de led strips geschikt zijn voor natte omgevingen. Op de verpakking kan je de volgende specificaties tegen komen.
- IP 20: Niet waterdicht
- P44-65: Spatwaterdicht
- IP68: Volledig waterdicht (alleen deze versie gebruiken voor aquaria!)
Opmerkingen:- Het op maat knippen van deze led strips kan je gewoon met een schaar doen, zolang de led strips maar stroomloos zijn!
- Bij de goedkopere doe-het-zelf zaak moet je het uiteinde van de led strips zelf waterdicht maken. Een beetje siliconenkit doet wonderen!
RGB led strips zijn multicolor strips waarmee u tal van mogelijkheden heeft. Iedere chip op de strip bevat 3 leds in de kleuren rood, groen en blauw. Met deze 3 basiskleuren kunt u alle mogelijke kleuren krijgen inclusief wit. De strips zijn bovendien flexibel en dus buigbaar. Deze strips zijn meestal voorzien van een plakstip, maar kunnen ook met siliconenkit worden bevestigd.
RGB Led strip bediening
Om een RGB led strip te bedienen heeft u een controller nodig. De meeste controllers worden samen met een afstandsbediening geleverd, maar we hebben ook controllers met manuele drukknoppen. De controller heeft u nodig om van kleur te veranderen, aan- en uitschakelen, dimmen, zelf kleuren samenstellen of een programma te kiezen. RGB Led strips werken niet zonder controller!
Heeft u vragen of opmerkingen? Laat dan een bericht achter in het Reactieveld. Wij proberen uw bericht zo snel mogelijk (binnen 24 uur) te beantwoorden.
Hoeveel uur per dag moet, mag de verlichting branden boven een aquarium?
Het aantal uren dat je verlichting aan mag staan hangt af van de type verlichting en aquarium inrichting. (Biotoop) Bij ledverlichting kan je meestal de lichtintensiteit regelen. Met andere worden je kan een zonsopkomst en ondergang simuleren. TL- verlichting wordt meestal alleen aan of uitgezet, omdat dimmen van TL- verlichting moeilijk en duur is. (Deze mogelijkheden zitten zelden in een fabrieksaquarium.)
Als vuistregel kan je het gemakkelijks naar de natuur kijken. De zon komt maar een keer op en gaat maar een keer onder. De maximale intensiteit wordt rond het middaguur bereikt. Als je de seizoenen meer rekkend dan is het elke dag anders. Voor een aquarium wordt meestal 10 á 12 uur licht gerekend. Of je de zonsopkomst en ondergang mee rekkend is een persoonlijke keuze.
Voor een discus aquarium heb je niet zo veel licht nodig de discusvissen houden van gematigd licht. Heb je aquariumplanten en je wilt dat ze goed groeien dan moet je de verhouding licht en plantenvoeding zodanig inregelen dat de planten goed groeien.
Veel licht > veel plantenvoeding > veel plantengroei > veel zuurstof productie.
Weinig licht > weinig plantenvoeding > weinig plantengroei > weinig zuurstof productie.
Als laatste mag de locatie van het aquarium niet vergeten, staat het aquarium in de zon of in een donker hoekje. Valt er veel licht in het aquarium dan kan je het korter verlichten. Onze weekbakken krijgen maar 8 uur licht omdat ze veel licht ontvangen door het zolderraam. De lichtintensiteit is matig omdat er geen planten aanwezig zijn.
Bij mijn beplante discusaquarium in de woonkamer, brand het licht 14 uur en dat is inclusief de zonsopkomst en ondergang. De lichtintensiteit is hoog omdat een aantal planten dit verlangen. Met drijfplanten creëer ik weer schaduwrijke gebieden voor de vissen. De nachtverlichting start om 20:00uur maar de lichtintensiteit is afhankelijk van de maanstanden. Kort samengevat ik probeer zo veel mogelijk de natuur na te bootsen.
Bedankt voor de uitleg, ik ben n.l. op zoek naar de reden, oorzaak van mijn slechte plantengroei. Mijn verlichting brand 11 uur per dag, van 11.30 tot 22.30.
Mijn verlichting bestaat uit 2 JMB balken van 150 cm ( lengte aquarium 160 cm ) en staat op 80% dus daar kan het niet aan liggen.?
Niet alle aquariumplanten hebben evenveel licht nodig (Lees lichtintensiteit)
Lees meer over: Aquariumplanten voor een discusaquarium
Lees meer over: CO2- bemesting
Lees meer over: Wat missen mijn waterplanten
Gebruik je bijvoorbeeld JMB – Amazone ledverlichting (diffuse licht van de Amazone) dan kan je beter aquariumplanten inzetten die weinig licht eisen.
Gebruik je bijvoorbeeld JMB – Community ledverlichting (combinatie van plantengroei en optimaal uitlichten van de vissen) dan kan je bijna alle type planten gebruiken.
Je hebt een aantal plantensoorten die heel veel licht vereisen. Deze planten gaan het pas goed groeien als de lichtintensiteit zeer hoog is en veel plantenvoeding aanwezig is.
Ter info:
TL- verlichting heeft een rondstralende lichtbundel met het gevolg dat veel licht verloren gaat.
Een witte aquariumkap kan een deel van het licht reflecteren, waardoor de lichtintensiteit iets oploopt!
TL- verlichting met reflector heeft een hogere lichtintensiteit. De lichtbundel heeft een bredere basis waardoor de lichtintensiteit in diepere delen van het aquarium snel afneemt!
Ledverlichting geeft over het algemeen een smalle lichtbundel. De lichtbundel heeft een smalle basis waardoor de lichtintensiteit in diepere delen van het aquarium relatief hoog is. Het nadeel is dat je meer ledbalken nodig hebt om de gehele breedte van het aquarium goed te verlichten. Ledverlichting met een lenzengestel geven over het algemeen een bredere lichtstraal waardoor de lichtintensiteit in diepere delen van het aquarium snel afneemt!
Het is al enkele maanden dat ik de tl aquarium verlichting gebruikt en het doet het goed.
Kan de TL 58 ook gebruikt worden voor een tl aquarium? Ik ben opzoek naar de zuinigste verlichting voor mijn tl aquarium.
In principe kan je elke tl-fluorescentielamp (tl-buis of tl-lamp) gebruiken voor je aquarium zolang zij maar fysiek in het tl-armatuur past. Natuurlijk moeten wij ook rekening houden met persoonlijke voorkeur qua kleurtemperatuur van de licht, het gewenste groeirendement van de verlichting en lichtopbrengst (Lumen/watt)
Voorbeeld gemiddeld verbruik van verschillende type verlichting: (lengte, type en verbruik)
120 cm – T8 – 36 watt fluorescentielamp
115 cm – T5 – 28 watt fluorescentielamp
120 cm – T8 – 14,5 watt Led-fluorescentielamp vervanger
Het grootste verschil qua uiterlijk tussen een T5 en T8 tl-fluorescentielamp is de diameter van de tl-lamp en het type fitting. Een T5 tl-fluorescentielamp heeft een diameter van 1,6 cm en is voorzien van een G5 fitting, terwijl een T8 tl-fluorescentielamp een diameter heeft van 2,6 cm en is voorzien van een G13 fitting. T5 tl-fluorescentielamp zijn over het algemeen zuiniger dan de T8 versies en hebben een langere levensduur.
Als laatste moeten wij rekening houden met de lengte van de tl-lamp. Zo gebruikt Juwel een afwijkende lengtematen voor hun aquariumverlichting met het gevolg dat er maar een beperkte keuze is qua fabrikanten.
Eigenlijk bestaat er geen energiezuinige fluorescentielampen als wij het vergelijken met ledverlichting. Bijna alle grote merken aquarium bouwers/benodigdheden kunnen ledverlichting leveren voor je aquarium. Het zij als nieuwe led-armaturen of als vervangingsbuizen die in je oude fluorescentie armaturen passen. Wat de beste optie is lastig te bepalen, persoonlijke voorkeur en het budget bepalen eigenlijk de keuze van de verlichting.
CRI/Ra (Coloring Rendering Index/ Rationale) is een index die weergeeft hoe goed een lichtbron in staat is natuurgetrouw de kleuren van verlichte objecten weer te geven.
90 t/m 100 Uitstekende kleurweergave
80 t/m 89 Goede kleurweergave
70 t/m 79 Matige kleurweergave
60 t/m 69 Slechte kleurweergave
Kleurtemperatuur geeft aan welke kleur licht een lichtbron uitstraalt. De kleurtemperatuur van een lichtbron wordt gemeten in graden Kelvin (K)
1700K t/m 2700K (Zeer) Warm Wit
3000K t/m 4000K Koel (Neutraal) Wit
6500K Daglicht
Groeirendement geeft ons een indicatie in hoeverre het licht van de tl-verlichting aansluit aan de lichtbehoefte van de plant.
Beste
Ik heb een aquarium met discussen en mijn verlichting is led kleuren zijn wit rood blauwe en groen en ik werk ook met en controller ts420. Nu ben ik al enkel maanden aan het zoek . Voor de mooiste verlichting. Nu is mijn vraag. Kan ik van u en programma zien hoe dat u het in gesteld hebt
Helaas kan ik u niet helpen met de ‘perfecte’ instellingen. De gewenste kleurinstelling (kleurenspectrum) is een afhankelijk van de locatie van de biotoop en uw persoonlijk smaak!
Het type biotoop, kleur aquariumbodem, beplanting en achterwand hebben grootte invloed op de te emuleren weergaven. Zelf de kleur van de vissen heeft invloed op de gewenste weergave. Daar komt nog bij dat elke fabrikant van RGB ledverlichting een specifieke kleurenspectrum weergeeft. Over het algemeen kunnen wij stellen dat duurdere ledverlichting beter het zonlicht kan simuleren. Wat wij niet mogen vergeten dat ledverlichting na verloop van tijd en zekere hoeveelheid lichtintensiteit verliest die gecompenseerd moet worden en dan heb ik het nog niet over regenachtige dagen.
Het grootste voordeel van RGB ledverlichting is dat wij de kleurweergave kunnen beïnvloeden. Fabrikanten van aquariumledverlichting die een compleet pakket aanbieden hebben in de meeste gevallen een aantal scenario’s in de controller geprogrammeerd zodat u eenvoudig het type biotoop kunt selecteren. Deze ‘basis’ instellingen kunt u dan weer naar behoefte aanpassen. Heeft u de aquariumledverlichting / aansturing zelf samengesteld uit verschillende merken dan moet u in de meeste gevallen het wiel zelf uitvinden.
In theorie kunnen wij kleurenspectrum en de lichtintensiteit naar behoefte instellen als je de juiste meetapparatuur bezitten. Natuurlijk moet de ledverlichting wel aan deze eisen kunnen voldoen. Ik heb gemerkt dat de perfecte kleurenspectrum nog niet bestaat qua aquarium ledverlichting, de persoonlijke smaak is meestal het referentiepunt!
Mooi arrikel en er veel van opgestoken. Maar ik mis 1 ding die mij eigenlijk best belangrijk lijkt. De eigen binnenhuis verlichting en de invloed daarvan. Het gaat mij wat te ver mijn leefpatroon aan die voor de vissen optimale instellingen. En soms ga ik al 22.00u naar bed en gaat de verlichting dus uit maar het komt ook geregeld voor dat dat pas om 02.00u is en dan gaat de binnen verlichting pas uit. Mijn opstaan patroon loopt redelijk parallel aan de bedtijden, ongeveer 6 to 8 uur slaap. Maar een vaste regelmaat zit daar niet in. Wat zijn de invloeden van die binnenshuis verlichting?
De ideale verlichtingstijd van het aquarium ligt meestal tussen de 8 en 12 uur. Dit is sterk afhankelijk van de gekozen verlichting en biotoop. Nu ga ik er even van uit dat er zonlicht tot het aquarium kan treden. In dit geval moet je rekening houden met het natuurlijke licht.
Als ik naar mijn aquarium kijk dan zie ik de meeste veranderingen tijdens de zonsopkomst en ondergang van mijn aquariumverlichting. De verlichting van de kamer heeft weinig invloed op het aquarium aangezien ik een sloten aquariumkap heb. Directe lichtinval van een laag staande zon zal bij mij het ontwaken van het aquarium beïnvloeden maar de planten ontwaken pas echt als de aquariumverlichting aan gaat.
https://www.youtube.com/watch?v=T8iS_dvRnhY
De kamerverlichting heeft bij mij over het algemeen weinig invloed op het dag en nachtritme van de het aquarium. De verschillen zijn bij mij te vergelijke met volle en nieuwe maan. Toch is het dag en nacht ritmen erg belangrijk voor de vissen. Met rust reinheid en regelmaat kan je veel stress voorkomen bij de planten en vissen.
Wat de werkelijke gevolgen zijn van de kamerverlichting is lastig te bepalen. Mijn discusvissen vonden het niet prettig als ik midden in de nacht de kamerverlichting aan zette. Het gevolg was meestal een aantal stuiterballen die door het aquarium schoten. Met nachtverlichting (maanlicht) was dit probleem verholpen.
Wat ik wel hebt gemerkt is dat het dag en nacht ritme van de aquariumverlichting veel invloed heeft op het geheel.